भ्रमाचं जाळं - सत्याभास

भाग १: चिरा (The Crack)

रात्रीचे दोन वाजले होते. रोहनच्या डोळ्यांसमोर मॉनिटरवर हिरवी अक्षरं नाचत होती. 'प्रोजेक्ट फिनिक्स' डेडलाईन जवळ येत होती आणि तो सलग अठ्ठेचाळीस तासांपासून ऑफिसमध्येच होता. कॉफीचे रिकामे कप टेबलावर पसरले होते.

तेव्हाच ते झालं.

त्याच्या कोडच्या ओळींमध्ये, एका क्षणासाठी, एक विचित्र चिन्ह (symbol) चमकून गेलं. डोळ्याचा भास असावा. त्याने डोळे चोळले आणि पुन्हा स्क्रीनकडे पाहिलं. सगळं नॉर्मल होतं.

"जास्त ताण झालाय," तो स्वतःशीच पुटपुटला.

पण अर्ध्या तासानंतर, तेच चिन्ह पुन्हा दिसलं. यावेळी थोडं जास्त स्पष्ट. एक वर्तुळ, आणि त्यातून जाणाऱ्या तीन वाकड्या रेषा.

त्याने बाजूला बसलेल्या समीरकडे पाहिलं. समीर हेडफोन लावून कामात बुडालेला. "समीर," रोहनने त्याला हलवलं.

"काय?" समीरने वैतागून हेडफोन काढला.

"तुला... तुला स्क्रीनवर काही वेगळं दिसलं का?"

"वेगळं? म्हणजे? एरर??"

"नाही... एक चिन्ह..."

समीरने रोहनकडे विचित्र नजरेने पाहिलं. "रोहन, तू ठीक आहेस ना? जा, जरा फ्रेश होऊन ये. मला वाटतं तूला झोपेची गरज आहे."

रोहन गप्प बसला. कदाचित समीरचंच बरोबर होतं.

तो वॉशरूममध्ये गेला. चेहऱ्यावर थंड पाणी मारलं. आरशात पाहिलं. थकलेले डोळे, वाढलेली दाढी. पण... आरशाच्या कोपऱ्यात, भिंतीवरच्या टाईलवर... एका चिरेला (crack) अगदी तसाच आकार आला होता. एक वर्तुळ, तीन वाकड्या रेषा.

त्याचं हृदय जोरजोरात धडधडू लागलं. हा भास नव्हता.

भाग २: कुजबुज (The Whisper)

पुढचे दोन दिवस नर्कयातना ठरले. ते चिन्ह त्याला सगळीकडे दिसू लागलं. त्याच्या कॉफीच्या कपातल्या डागात, लिफ्टच्या बटणांवरच्या ओरखड्यात, अगदी त्याच्या फाईल्सच्या ढिगाऱ्यातही.

आणि मग त्याला ती कुजबुज ऐकू येऊ लागली.

अगदी अस्पष्ट. कोणीतरी त्याच्या नावाने हाक मारत असल्यासारखं. "रोहन... वेळ झाली आहे..."

"कशाची वेळ?" तो ऑफिसमध्ये एकटा असताना ओरडला.

सगळं शांत. फक्त एसीचा मंद आवाज.

त्याची खात्री पटली होती. 'प्रोजेक्ट फिनिक्स' हे फक्त एक निमित्त होतं. ऑफिसमध्ये काहीतरी भयंकर घडत होतं. समीर... हो, समीरचा वागण्यातही फरक जाणवत होता. तो हल्ली रोहनशी बोलताना नजर चोरत होता. तो नक्कीच या कटात सामील होता.

"त्यांना वाटतंय मला कळणार नाही," रोहनने त्याच्या डायरीत लिहिलं. त्याने ती डायरी कधी विकत घेतली, त्याला आठवत नव्हतं. पण त्यातली पानंच्या पानं त्या चिन्हाने भरलेली होती. ते त्यानेच काढलं होतं, पण कधी, हे त्याला आठवेना.

त्याला आता एकाच गोष्टीचा ध्यास लागला होता. या 'भ्रमा'च्या मागे असलेलं सत्य शोधून काढायचं.

भाग ३: सत्य (The Reality)

त्या रात्री कुजबुज वाढली. "टेरेसवर ये... सगळी उत्तरं तिथे आहेत..."

रोहनला माहित होतं हा सापळा आहे. पण त्याच्याकडे दुसरा पर्याय नव्हता. तो हळूच खुर्चीवरून उठला. समीर अजूनही 'कामाचं नाटक' करत बसला होता.

रोहनने लिफ्ट घेतली. टेरेसचा दरवाजा उघडला.

थंडगार वारा त्याच्या चेहऱ्यावर आदळला. टेरेसवर एकच व्यक्ती उभी होती.

समीर.

"तू?" रोहन गरजला. "मला माहित होतं! काय चाललंय हे सगळं? हे चिन्ह, ही कुजबुज... हे 'प्रोजेक्ट फिनिक्स'.. सगळं खोटं आहे, नाही का?"

समीर शांतपणे त्याच्याकडे वळला. त्याच्या चेहऱ्यावर नेहमीची वैतागलेली छटा नव्हती. तिथे एक विचित्र शांतता होती.

"हो, रोहन. हे सगळं खोटं आहे," समीर म्हणाला. त्याचा आवाज... नेहमीपेक्षा कितीतरी वेगळा, जास्त खोल आणि सहानुभूतीपूर्ण वाटत होता.

"मग...?" रोहन गोंधळला.

"हे 'प्रोजेक्ट फिनिक्स' खरं नाही. हे तुझं ऑफिस नाही," समीर पुढे आला. त्याने रोहनच्या खांद्यावर हात ठेवला. "आणि मी समीर नाही."

क्षणात रोहनच्या डोळ्यांसमोरची दृश्यं वितळू लागली. ऑफिसची उंच इमारत, टेरेसचा थंडगार वारा... सगळं नाहीसं झालं.

त्याच्या लक्षात आलं की तो एका खुर्चीत बसला आहे. समोर एक टेबल आहे. आणि त्याच्यासमोर 'समीर' बसला आहे, ज्याने आता पांढरा कोट घातला आहे.

"माझं नाव डॉ. अश्विन आहे," तो शांतपणे म्हणाला. "आणि आपण 'सिम्युलेशन'मध्ये होतो."

रोहनने आजूबाजूला पाहिलं. ती एक साधी खोली होती. भिंती मऊ होत्या. 'ऑफिस'च्या खिडकीच्या जागी एक आरसा होता.

"सिम्युलेशन?" रोहनच्या तोंडून शब्द फुटेना.

"हो. रोहन, दोन वर्षांपूर्वी 'प्रोजेक्ट फिनिक्स' क्रॅश झालं होतं. तुझ्या करिअरमधलं सगळ्यात मोठं अपयश. तो धक्का तू सहन करू शकला नाहीस. तेव्हापासून तू एका... एका चक्रात अडकला आहेस. 'कॅटाटोनिक' अवस्थेत."

रोहनने स्वतःच्या हातांकडे पाहिलं.

"आम्ही ही थेरपी वापरत आहोत," डॉ. अश्विन बोलत होते. "त्याच घटनेला, त्याच ऑफिसमध्ये पुन्हा पुन्हा जगून, तू त्याला सामोरं जावं, यासाठी हा प्रयत्न होता. पण तुझा मेंदू प्रत्येक वेळी स्वतःला वाचवण्यासाठी हा 'भ्रम' तयार करतो. हे 'चिन्ह', ही 'कुजबुज'... हे दुसरं तिसरं काही नसून, तुझं 'सब-कॉन्शस माईंड' आहे, जे तुला सांगायचा प्रयत्न करतंय की 'हे खरं नाही'."

"पण... समीर..."

"तो कधीच अस्तित्वात नव्हता, रोहन. तो तुझ्याच व्यक्तिमत्त्वाचा एक भाग होता, जो तुला वास्तवात ठेवू पाहत होता."

रोहन शांत बसला. 'ऑफिस'च्या आठवणी पुसट होत होत्या. मग... खरं काय होतं?

"डॉक्टर... मी... मी आता बरा झालोय? मी वास्तवात आलोय?" रोहनने आशाळभूत नजरेने विचारलं.

डॉ. अश्विन हसले. एक असं हसू, जे रोहनला ओळखीचं वाटलं.

"तेच तर आपल्याला शोधायचं आहे, रोहन," डॉक्टर म्हणाले.

आणि रोहनने पाहिलं... डॉक्टरांच्या टेबलावर पडलेल्या पेनाच्या टोकावर... तेच चिन्ह कोरलं होतं.

एक वर्तुळ. आणि त्यातून जाणाऱ्या तीन वाकड्या रेषा.