अंतरंग 

पुण्याच्या एका उच्चभ्रू वस्तीतील पहाटेच्या नीरव शांततेला, सायरनच्या कर्णकर्कश आवाजाने अकस्मात तडा गेला होता.एका आलिशान बंगल्यात मध्यरात्री भीषण खून झाल्याची बातमी वाऱ्यासारखी पसरली होती. निरीक्षक जाधव, त्यांच्या अनुभवी, पण या अदम्य गुन्हेगाराने हैराण झालेल्या टीमसह, घटनास्थळी दाखल झाले. बळी होते शहरातील एक प्रसिद्ध उद्योगपती, श्री. अनंतराव किर्लोस्कर. 'आत्म्याचा सूत्रधार' नावाच्या एका अदृश्य खुन्याने महाराष्ट्रात गेल्या अनेक महिन्यांपासून थैमान घातले होते. मुंबई, कोल्हापूर, सातारा, सांगली – सूत्रधाराने दिलेल्या धमक्यांनुसार, प्रत्येक शहरातील खुनाची भविष्यवाणी खरी ठरली होती.

न्यायवैद्यक पथके (forensic teams) बारकाईने बंगल्याचा कोपरान् कोपरा तपासत असताना, एका तरुण शिपायाने जाधव यांना हाक मारली. "साहेब, इथे काहीतरी आहे!"

जाधवने अत्यंत चपळाईने हातमोजे चढवले. एका मौल्यवान, प्राचीन फुलदाणीच्या पायथ्याशी, मृताच्या मस्तकालगत, एक पाकीट ठेवलेले आढळले. त्यावर कोणाचेही नाव नव्हते. जाधवने थरथरत्या हातांनी पाकीट उघडले. आतमध्ये एक पत्र होते, अत्यंत सुबक हस्ताक्षरात, मराठीमध्ये लिहिलेले. हे पत्र पोलिसांसाठी आव्हान नव्हते, किंवा धमकीही नव्हती. ते एका अज्ञात व्यक्तीला उद्देशून लिहिलेले होते आणि त्यात लिहिलेली प्रत्येक ओळ वाचताना जाधव यांच्या काळजात धस्स होत होते.

पत्राचा शेवट एका हृदयद्रावक कबुलीजबाबाने होतो: पत्र लिहिणाऱ्याला हे भयानक सत्य कळून चुकले होते की निष्पाप लोकांचे जीव त्यांनीच घेतले होते, किंवा त्याच्याच विखंडित व्यक्तिमत्त्वांनी. अपराधीपणाच्या ओझ्याखाली आणि भयानक भीतीमुळे, लेखकाने रक्ताचा हा न थांबणारा खेळ थांबवण्यासाठी आपले जीवन संपवण्याचा वेदनादायक निर्णय घेतला होता.

जाधव यांनी पत्र वाचून पूर्ण केले, तेव्हा एका विशिष्ट नावाने त्यांच्या मनात अक्षरशः धडकी भरवली: डॉ. मीरा देशमुख. हे नाव पत्राच्या शेवटच्या पानावर, जणू काही नंतर लिहिलेल्या विचाराप्रमाणे, अस्पष्टपणे गिरवले होते.

एका क्षणाचाही विलंब न लावता, जाधवने आपल्या टीमला आदेश दिला, "चला! ताबडतोब डॉ. मीरा देशमुख यांच्या घरी!"

सायरनचा आवाज पुन्हा घुमवत, पोलिसांच्या गाड्या वेगाने मीराच्या घराच्या दिशेने निघाल्या. त्यांच्या मनात अनेक प्रश्न होते. हे पत्र खरंच मीराने लिहिले आहे का? ती खरंच 'आत्म्याचा सूत्रधार' आहे? आणि ती आता कुठे असेल?

काही मिनिटांतच ते मीराच्या घरासमोर पोहोचले. मुख्य दरवाजा उघडाच होता, जणूकाही त्यांच्याच प्रतीक्षेत. जाधव आणि त्यांची टीम सावधपणे आत शिरली. घरामध्ये भयाण शांतता होती, फक्त त्यांच्या बुटांचा आवाज घुमत होता.

अभ्यासिकेचा दरवाजाही उघडाच होता. जाधवने धाडसाने डोकावून पाहिले. आतमध्ये, एका खुर्चीवर एक व्यक्ती बसलेली होती, तिची पाठ त्यांच्याकडे होती. ती डॉ. मीरा देशमुख होती. तिचे डोके खाली झुकलेले होते, जणूकाही ती गाढ झोपेत होती.

"डॉक्टर देशमुख!" जाधवने सावधपणे हाक मारली. पण काही प्रतिसाद मिळाला नाही.

त्यांनी त्वरेने तिच्या दिशेने धाव घेतली. जसजसे ते जवळ गेले, तसतसे त्यांना खुर्चीजवळ काहीतरी चमकताना दिसले – एक चाकू. आणि मग त्यांना दिसले ते भयानक सत्य.

मीराच्या मानेतून रक्ताची धार वाहत होती, तिच्या गळ्याला छेद दिला गेला होता. ती रक्ताच्या थारोळ्यात होती. चाकू तिच्या खुर्चीजवळ जमिनीवर पडला होता, त्यातून अजूनही रक्त टपकत होते. ती त्याच खुर्चीवर बसून होती, आपले जीवन संपवून. तिचे डोळे विस्फारलेले होते, त्यात अजूनही एखाद्या भयानक सत्याची भीती आणि वेदना स्पष्ट दिसत होती.

जाधव जागेवरच थिजले. हा फक्त एक खून नव्हता, हे एक आत्म-बलिदान होते. त्यांनी जे पत्र वाचले होते, ते तिच्या आयुष्यातील शेवटचे शब्द होते, तिच्या मनातील 'मानसिक चक्रव्यूहा'चा अंतिम पुरावा होता. खुनीला पकडण्याची त्यांची शोधमोहीम आता एका आत्महत्येच्या तपासात बदलली होती, जिथे गुन्हेगाराची नाही, तर एका महान मानसशास्त्रज्ञाच्या छिन्नविछिन्न झालेल्या मनाची उकल करायची होती.

(फ्लॅशबॅक सुरू)

१. सुरुवात (पहिला खून: पुणे)

"माझी आठवण..." डॉ. मीरा देशमुखने तिच्या डायरीमध्ये लिहिले, "आज सकाळी मला आठवत नाही की मी काल रात्री कधी झोपले. सकाळी जाग आली ती एका भयानक स्वप्नाने. एका माणसाला काळ्या कपड्यातील कोणीतरी ओढून घेऊन जात होतं आणि त्याच्या शरीरावर एक चांदीची तार गुंडाळत होतं. काय विचित्र स्वप्न होतं!"

ही घटना घडली होती तेव्हा, जेव्हा पुणे शहर 'आत्म्याच्या सूत्रधारा'च्या पहिल्या खुनाने हादरले होते. एका प्रसिद्ध बिल्डरचा, श्री. सूर्यकांत इनामदार यांचा खून त्यांच्याच फार्महाऊसवर झाला होता. पोलिसांनी मीराला या प्रकरणाच्या तपासात मदत करण्यासाठी बोलावले होते. मीराची ख्याती केवळ मानसशास्त्रज्ञ म्हणूनच नव्हती, तर गुन्हेगारी मानसशास्त्रावरील तिचे ज्ञान अफाट होते. ती आत्मविश्वासाने तपास पथकात सामील झाली.

घटनास्थळी, पोलिसांना एक 'स्मृतिचिन्ह' सापडले होते – सूर्यकांत इनामदारांच्या उशाशी, एक जुनी, गंजलेली चांदीची तार. ती मीराला आठवण करून देत होती तिच्या स्वप्नाची. तिने ते दुर्लक्षित केले. "हा एक योगायोग असू शकतो," ती स्वतःशी बोलली. सूत्रधाराने पोलिसांना फोन करून खुनाची माहिती दिली होती, "सूर्यकांतने सत्याला बांधून ठेवले होते. आता तो मोकळा आहे."

मीराची तब्येत पहिल्या खुनापासूनच ठीक नव्हती. तिला वारंवार डोकेदुखी आणि चक्कर येत होती. त्यामुळे ती घरातच होती, तपास पथकाला फक्त फोनवरून आणि ऑनलाइन पद्धतीने मदत करत होती. जाधव आणि मीराने तासन् तास चर्चा केली, सूत्रधाराच्या मानसशास्त्राचा अभ्यास केला. मीराला वाटले की ती त्याच्या विचारांच्या अगदी जवळ आहे. पण.......

२. मनाची उलघाल आणि दुसरे 'स्मृतिचिन्ह' (मुंबई)

पुण्यातील बिल्डर सूर्यकांत इनामदार यांच्या खुनानंतर काही आठवड्यांनी, मुंबईत एक नवीन थरार सुरू झाला. एक प्रसिद्ध चित्रकार, सौ. नीला गोरे, यांचा त्यांच्याच आर्ट गॅलरीत खून झाला. सूत्रधाराने पोलिसांना हे फोन करून सांगितले होते, "नीलाने सौंदर्याला विकले होते. आता तिला खरी कला दिसेल." जाधवने तातडीने मीराला मुंबईला बोलावून घेतले, पण तिच्या अस्वस्थतेमुळे ती येऊ शकली नाही.

मीरा, आता थोडी अस्वस्थ दिसत होती. इनामदारांच्या केसपासून तिला अधूनमधून विचित्र स्वप्ने पडत होती, आणि कधीकधी तिला अचानक जाणवत असे की काही क्षण तिच्या आयुष्यातून गायब झाले आहेत. पण ती स्वतःला समजावत होती, "हा कामाचा ताण आहे, मीरा. तू एक मानसशास्त्रज्ञ आहेस, स्वतःच्या मनावर ताबा ठेव."

मुंबईतील घटनास्थळी, नीला गोरे यांचा मृतदेह त्यांच्याच एका अर्धवट पूर्ण झालेल्या चित्रासमोर पडलेला होता. त्यांच्या शरीरावर कोणतीही जखम नव्हती, पण त्यांच्या डोळ्यांत भयानक भीती गोठलेली होती. आणि चित्राच्या रंगपेटीजवळ, एक 'स्मृतिचिन्ह' सापडले – एक लहान, नाजूक मोरपीस.

ते मोरपीस दृष्टीस पडताच मीराच्या मस्तकात एक तीव्र कळ सणसणून गेली. त्या कळिचे नेमके कारण तिला आठवेना, पण तिच्या अंतर्मनात कुठल्याशा जुन्या, विस्मृत गाण्याची धून अनाहूतपणे रुंजी घालू लागली, "नजराणा घेऊन मोरपीस आले, राधेला बघायला..." हे गीत तिच्या स्मृतीच्या कुठल्या अज्ञात कोपऱ्यातून जागे झाले, ह्याचा तिला काही केल्या उलगडा होईना. तिने तो त्रासदायक विचारपुंज झटकून टाकण्याचा कसोशीने प्रयत्न केला, पण तिच्या अंतःकरणातील गूढ अस्वस्थता उलट अधिकच गडद होत गेली.

त्याचवेळी, इन्स्पेक्टर जाधवांच्याही (मूळ 'जाधवनाही' ऐवजी) अनुभवी नजरेला खुनाची ही नवी पद्धत आणि इनामदारांच्या हत्येची तऱ्हा यात जमीन-अस्मानाचा फरक असल्याचे स्पष्टपणे जाणवले.

३. शांत आणि पद्धतशीर खून (कोल्हापूर - सावनीचा उदय)

मुंबईतील खुनानंतर काही दिवसांनी, कोल्हापूरमधील एका जुन्या वाड्यात, एका प्रसिद्ध इतिहासकाराचा, डॉ. विवेक कुलकर्णी यांचा खून झाला. सूत्रधाराने पोलिसांना फोन करून सांगितले, "विवेकने भूतकाळाला दाबून ठेवले होते. आता सत्य समोर येईल."

त्या खुनाची वार्ता कानावर आदळताच मीराच्या पायाखालची जमीन क्षणभरासाठी जणू सरकून गेली. तिच्या जाणीवेवर पुन्हा एकदा विस्मृतीचा काळा पडदा पसरला होता; कदाचित पूर्वीपेक्षा अधिक गडद, अधिक भयावह. आदल्या रात्री आपण एका गूढ, प्राचीन पोथीच्या पानांमध्ये पूर्णपणे हरवून गेल्याची एक अंधुकशी आठवण तिच्या मनात केवळ तरळत होती. पण दुसऱ्या दिवशी सकाळी जेव्हा तिने डोळे उघडले, तेव्हा ती रहस्यमय पोथी तिच्या नेहमीच्या ठिकाणाहून अनाकलनीयरीत्या अदृश्य झाली होती.

घटनास्थळी, विवेक कुलकर्णींचा मृतदेह त्यांच्या अभ्यासिकागृहात, एका प्राचीन हस्तलिखिताच्या ढिगाऱ्याखाली दाबलेला होता. त्यांच्या तोंडात एक लहान, गुळगुळीत पांढरा खडा कोंबलेला होता. आणि 'स्मृतिचिन्ह' म्हणून, एका जुन्या, जीर्ण झालेल्या नकाशाचा तुकडा सापडला, त्यावर कोल्हापूरमधील एका गुप्त ठिकाणाचा संकेत होता.

मीरा त्या नकाशावर आपली नजर खिळवून, स्तब्धपणे पाहत राहिली. तिच्या अंतर्मनात क्षणातच अगणित ऐतिहासिक घटना व संबंधित तारखांचा जणू एकच गदारोळ उडाला. ही सर्व सखोल माहिती आपल्यात नेमकी कुठून झिरपत आहे, या अनाकलनीय जाणिवेने ती स्वतःच काहीशी गोंधळून गेली. हे ज्ञान तिचे नव्हते, तिच्या ज्ञात अनुभवांच्या कक्षेबाहेरचे होते. काहीतरी धूसर, अत्यंत अस्पष्ट असे तिला आठवत असल्याचा केवळ एक पुसटसा आभास होत होता, जणू दूरवरच्या दाट धुक्यातून एखादी अस्पष्ट आकृती दिसावी आणि दिसेनाशी व्हावी, तसे. त्याच वेळी, अशातच, इन्स्पेक्टर जाधवांना मात्र हा खून अत्यंत विचारपूर्वक आणि थंड डोक्याने, पूर्ण नियोजन करून केल्याचा संशय अधिकच बळावत चालला होता.

मीराला अचानक जाणवले की तिला त्या नकाशावरचे गुप्त ठिकाण माहीत आहे, जणू काही तिने ते आधी पाहिले आहे. तिच्या मनात एक आवाज कुजबुजला, "मी सावनी आहे. मीच ही जागा शोधली होती." मीरा हादरली. हा आवाज तिचा नव्हता! हा आवाज शांत होता, अभ्यासू होता, पण त्यात एक गूढता होती. 'सावनी' – तिच्या मनातील दुसर व्यक्तिमत्त्व, शांत आणि अंतर्मुख विद्वान, आता हळूहळू प्रकट होत होती, आणि तिनेच डॉ. विवेक कुलकर्णींच्या खुनाची योजना केली होती, हे तिला माहीत नव्हते. सावनीने ज्ञान दाबून ठेवणाऱ्यांना आपला शांत आणि पद्धतशीर बळी बनवला होता.

४. अस्वस्थता आणि एक नवीन आव्हान (सातारा - आदित्यचा खेळ)

कोल्हापूरमधील डॉ. विवेक कुलकर्णी यांच्या खुनानंतर, निरीक्षक जाधव आणि त्यांच्या टीमवर प्रचंड दबाव होता. सूत्रधाराने पोलिसांना आव्हान देत फोन केला, "पुढचा बळी... सातारा शहरातील प्रसिद्ध समाजसेवक, श्री. माधवराव शिंदे. आज रात्री १० वाजता, सातारच्या जुन्या गांधी चौकातील त्यांच्या कार्यालयात. तुम्ही पोहोचेपर्यंत मी माझे काम पूर्ण करेन. मला प्रेक्षकांची गरज आहे, जाधव!"

मीराची तब्येत अजूनही ठीक नव्हती, त्यामुळे ती घरातच होती. जाधवने टीमला घेऊन वेगाने साताऱ्याच्या दिशेने निघाले. मीरा अस्वस्थ होती. तिला आठवत होते की, आदल्या रात्री ती एका गर्दीच्या ठिकाणी काहीतरी मोठ्या आवाजात बोलत होती, लोकांना आकर्षित करत होती, पण काय ते आठवत नव्हते. तिच्या डोक्यात एक नवीन, आत्मविश्वासपूर्ण आवाज गुंजन करत होता, "हा! मी आदित्य! आता खरी मजा येईल! बघूया हे पोलिस कसे मला पकडतात!" मीराने डोके पकडले. हे आवाज तिच्या मनात वाढतच चालले होते.

जाधव आणि त्यांची टीम सातारा शहरात पोहोचली, पण त्यांना गांधी चौकात पोहोचायला सातारच्या गर्दीतून वाट काढता काढता १० मिनिटे उशीर झाला. दुर्दैवाने, ते पोहोचेपर्यंत खेळ संपला होता.गांधी चौकातील माधवराव शिंदे यांच्या कार्यालयाच्या बाहेर प्रचंड गर्दी जमली होती. पोलिस कर्मचाऱ्यांनी गर्दीला पांगवून कार्यालयाचा ताबा घेतला. जाधवने आत प्रवेश करताच, त्यांना एक धक्का बसला. कार्यालयाच्या एका कोपऱ्यात, शांतपणे उभी होती डॉ. मीरा देशमुख.

जाधव आश्चर्याने थिजले. "डॉक्टर देशमुख! तुम्ही इथे? तुम्ही तर घरी होतात..."

मीराने एक स्मितहास्य केले, जे नेहमीच्या तिच्या शांत स्वभावापेक्षा थोडे जास्तच तेजस्वी होते. "हो निरीक्षक. अचानक मला बरं वाटू लागलं. या केसने मला शांत बसू दिलं नाही. मला वाटलं की मी इथे येऊन तपासात मदत करू शकेन. मला आता पूर्णपणे ठीक वाटतंय." तिच्या डोळ्यात एक वेगळीच चमक होती, एक नवीन आत्मविश्वास. जाधव काही बोलणार, त्याआधीच मीरा खुनाच्या दिशेने सरकली.

माधवराव शिंदे यांचा मृतदेह एका खुर्चीवर बांधलेला होता, त्यांच्या डोक्यावर एक रंगीत कापड गुंडाळले होते आणि त्यांच्या आजूबाजूला लहान लहान पताका आणि फुगे विखुरलेले होते. हे दृश्य एखाद्या नाटकाच्या रंगमंचासारखे होते. 'स्मृतिचिन्ह' म्हणून, माधवराव शिंदे यांच्या छातीवर एक लहानसा, चमकदार बॅज (badge) पिन केलेला होता, ज्यावर 'आदित्य' असे इंग्रजीत लिहिले होते.

मीराच्या मनात एक थंडगार लाट पसरली. तिच्या डोळ्यासमोर काही क्षण आले - ती स्वतःच रंगीबेरंगी फुग्यांमध्ये हसत होती, लोकांना तिच्या बोलण्याने मोहित करत होती, काहीतरी मोठे, जाहीर करत होती. 'आदित्य' – तिच्या मनातील बहिर्मुख, करिष्माई संशोधक – आता स्पष्टपणे समोर आला होता. मीराला जाणवले की आदित्यनेच हा जाहीर आणि नाटकी खून घडवून आणला होता.

५. क्रूर न्याय (सांगली - निमाचा उदय)

सातारमधील खुनानंतर, जाधव आणि टीमवर प्रचंड दबाव वाढत होता. सूत्रधाराने कोणताही कोडकौतुक न करता फोन केला, "माझा पुढचा बळी... सांगली शहरातील भ्रष्ट राजकारणी, श्री. पुरुषोत्तम गायकवाड. त्याने गरिबांचे हक्क हिरावून घेतले आहेत. उद्या सकाळी ८ वाजता, त्यांच्या वाड्यात, त्यांना त्यांच्या पापांची शिक्षा मिळेल!"

यावेळी सूत्रधाराचा आवाज अत्यंत गंभीर आणि आवेशपूर्ण होता. मीरानेही त्यांच्यासोबत येण्याची तयारी दर्शवली. तिच्या डोळ्यात एक विचित्र चमक होती. तिच्या मनात एक नवीन आवाज घुमत होता – तो रागाने भरलेला, अन्यायाविरुद्ध पेटून उठलेला. "या पुरुषोत्तमला त्याच्या पापांची शिक्षा मिळालीच पाहिजे! त्याने अनेकांचे आयुष्य उद्ध्वस्त केले आहे. त्याला शिक्षा देणे हा न्याय आहे!"

जाधव आणि टीम सांगलीत पोहोचले, पण पुन्हा एकदा सूत्रधार त्यांच्यापेक्षा एक पाऊल पुढे होता. पुरुषोत्तम गायकवाड यांच्या भव्य वाड्याबाहेर लोकांची गर्दी जमली होती. गायकवाड यांचा मृतदेह त्यांच्याच आलिशान दिवाणखान्यात एका मोठ्या सोफ्यावर पडलेला होता. त्यांच्या शरीरावर मारहाणीच्या अनेक खुणा होत्या, जणू काही त्यांना अमानुषपणे मारले गेले होते. त्यांच्या हातात एक तुटलेले तांब्याचे नाणे होते. 'स्मृतिचिन्ह' म्हणून, गायकवाड यांच्या डोक्याखाली एका जुन्या, वापरलेल्या हातोडीचा लहानसा भाग सापडला, त्यावर रक्ताचे डाग होते.

मीरा, घटनास्थळी पोहोचताच, तिचे डोके दुखू लागले. तिच्या मनात एका भयानक दृश्याची पुनरावृत्ती होत होती: ती स्वतःच, प्रचंड रागाने, एका माणसाला मारहाण करत होती, त्याला त्याच्या पापांची शिक्षा देत होती. तिला आठवले नाही की हा माणूस कोण होता, पण तिच्या शरीरात एक तीव्र, हिंसक ऊर्जा संचारली होती. जाधवने संशयाने मीराकडे पाहिले.मीराच्या मनात आता 'निमा'चा आवाज स्पष्टपणे ऐकू येत होता – संरक्षक/दक्षतावादी व्यक्तिमत्त्व. "मी निमा आहे! मीच या नरधमाला शिक्षा दिली! त्याला हे मिळालंच पाहिजे होतं! मी न्याय करते!" मीराच्या मनाचा संघर्ष अधिक तीव्र झाला होता. तिला आता स्पष्टपणे जाणवत होते की तिच्या आत अनेक वेगवेगळ्या व्यक्ती राहत आहेत.

६. अमानवी आणि रहस्यमय (मुंबई - अनामचा भयानक प्रवेश)

सांगलीतील खुनानंतर, डॉ. मीरा देशमुख यांची तब्येत अधिकच बिघडली होती. 'ब्लॅकआउट्स' आणि डोकेदुखीचे प्रमाण वाढले होते. ती स्वतःच्या डायरीतील नोंदी अधिक विस्कळीतपणे लिहित होती. मीराच्या मनात आता 'अनाम'चा आवाज अधिक शक्तिशाली झाला होता.

सूत्रधाराने फोन केला, "निरीक्षक जाधव, तुम्ही माझ्या खेळाच्या जवळ पोहोचला आहात, पण खूप उशीर झाला आहे. पुढचा बळी... मुंबईतील एक प्रसिद्ध चित्रपट दिग्दर्शक, श्री. अर्जुन देसाई. उद्या रात्री ११ वाजता, त्याच्याच स्टुडिओमध्ये, त्याला त्याच्या कर्माचे फळ मिळेल. यानंतर मी तुमच्या आवाक्याबाहेर असेन."

जाधव आणि टीमने त्वरेने मुंबईकडे धाव घेतली. मीराच्या चेहऱ्यावर एक विचित्र भाव होता – भीती, गोंधळ, आणि एक प्रकारची भयानक शांतता. तिला जाणवत होते की, हा फोन तिच्या मनातील एका नवीन, अधिक शक्तिशाली आणि भयानक आवाजाला जागृत करत आहे.

इन्स्पेक्टर जाधव आपल्या पथकासह निकराने अर्जुन देसाईच्या मुंबईतील स्टुडिओवर धडकले, पण हाय! त्यांच्या प्रयत्नांना यश येण्यापूर्वीच नियतीने डाव साधला होता – त्यांना पोहोचायला फार उशीर झाला होता. स्टुडिओच्या आत पाऊल ठेवताच, समोरचे दृश्य पाहून त्यांच्या काळजाचा ठोकाच चुकला; तिथे अर्जुन देसाईचा निष्प्राण देह एका भयाण शांततेत निपचित पडला होता.

एका विशाल चित्रफलकासमोर त्याचा मृतदेह लटकत होता, प्रथमदर्शनी त्याने गळफास आवळून आत्महत्या केल्याचाच भास व्हावा; पण अत्यंत विचित्र बाब म्हणजे, त्याच्या मानेभोवती फासाचा साधा ओरखडाही नव्हता, की कोणतीही खूण! त्याचे डोळे एखाद्या मृत माशाप्रमाणे पांढरेशुभ्र व भावशून्य झाले होते, जणू त्यात कधी प्राण नव्हतेच. खरोखरच, ते दृश्य कोणत्याही मानवी कृत्याच्या पलीकडचे, अमानुष आणि थंड गोठवून टाकणारे होते.

आणि जणू काही खुन्याने आपले 'स्मृतिचिन्ह' मागे सोडावे त्याप्रमाणे, देसाईच्या निष्प्राण देहाशेजारी एक छोटीशी, काळ्याकभिन्न पाषाणाची मूर्ती ठेवलेली होती. ती मूर्ती एखाद्या अज्ञात, प्राचीन आणि किंचित भयावह भासणाऱ्या देवतेची असावी, असे वाटत होते. त्या विचित्र मूर्तीला मीराने नकळतपणे स्पर्श करताच, तिच्या मस्तकात जणू कोणीतरी तप्त लाल सळई आरपार केल्याप्रमाणे एक असह्य, तीव्र कळ सणसणून गेली, आणि क्षणार्धात तिचे डोके प्रचंड वेगाने गरगरू लागले.

मीराच्या मनात आता 'अनाम'चा आवाज स्पष्टपणे घुमत होता – अनाम, आत्म्याचा सूत्रधार, आणि मुख्य खुनी व्यक्तिमत्त्व. "मीच आहे तो सूत्रधार, मीरा. तू माझा फक्त एक भाग आहेस. मीच हे सर्व घडवून आणत आहे. तू मला कधीही ओळखू शकणार नाहीस, कारण मीच तुझ्या आत आहे." मीरा जागेवरच कोसळली. तिला चक्कर येऊ लागली.

७. भ्रम आणि वास्तवाचा संघर्ष (पुणे - भयानक साक्षात्कार)

मुंबईतील खुनानंतर, पोलीस यंत्रणेत प्रचंड खळबळ उडाली. सूत्रधार एक माणूस नसून, एक अदृश्य शक्ती किंवा मानसिक आजाराने ग्रस्त असलेला व्यक्ती आहे का, यावर चर्चा सुरू झाली. जाधवही गोंधळले होते. डॉ. मीरा देशमुख यांची तब्येत अधिकच बिघडली होती. 'ब्लॅकआउट्स' आणि डोकेदुखीचे प्रमाण अधिपेक्षा वाढले होते. ती स्वतःच्या डायरीतील नोंदी अधिक विस्कळीतपणे करू लागली.

'अनाम'चा आवाज अधिक शक्तिशाली झाला होता. तो इतर व्यक्तिमत्त्वांना (सावनी, आदित्य, निमा) कसे नियंत्रित करतो, हे तिला स्पष्ट जाणवत होते. तिला असे वाटू लागले होते की, ती केवळ 'अनाम'ची बाहुली आहे, जी त्याच्या इशाऱ्यावर नाचत आहे. ती स्वतःलाच प्रश्न विचारत होती, "मी कोण आहे? मीरा की अनाम? हे खून खरंच घडत आहेत की माझ्या मनातील भयानक भ्रम आहेत?"

सूत्रधाराने फोन केला, "निरीक्षक जाधव, तुम्ही माझ्या खेळाच्या जवळ पोहोचला आहात. पुढचा बळी... पुणे शहरातील एक प्रसिद्ध वकील, श्री. अविनाश कुलकर्णी. त्याला त्याच्याच घरी, उद्या सकाळी ९ वाजता, 'अनाम' मोकळा करेल. आणि त्यानंतर... त्यानंतर मी तुम्हाला स्वतःच भेटेन."

जाधव आणि टीमने अविनाश कुलकर्णींच्या घराकडे धाव घेतली. यावेळी मीरानेही त्यांच्यासोबत जाण्याचा आग्रह धरला. तिच्या अस्वस्थता शिगेला पोहोचली होती. तिला स्पष्टपणे आठवत नव्हते, पण तिच्या मनात सतत एक योजना तयार होत होती, एक भयानक आराखडा, जो 'अनाम' तिला दाखवत होता.

ते कुलकर्णींच्या घरी पोहोचले, पण पुन्हा उशीर झाला होता. कुलकर्णींचा मृतदेह त्यांच्याच घरात, त्यांच्या वकिलातीच्या काळ्या गाऊनमध्ये गुंडाळलेला होता. त्यांच्या तोंडावर एक काळा कपडा होता, आणि डोळ्यात भीती गोठलेली होती. हे 'स्मृतिचिन्ह' नव्हते, तर खुन्याने आपल्या उपस्थितीची एक भयानक ओळख दिली होती – कुलकर्णींच्या मृतदेहाभोवती जमिनीवर काळ्या रंगाच्या शाईने एक प्राचीन, गूढ चिन्ह काढलेले होते, जसे की एखाद्या तांत्रिकाने केले असावे.

या खेपेस मात्र मीराची अवस्था तिच्या पूर्वीच्या कोणत्याही अनुभवापेक्षा कितीतरी पटीने अधिक भयावह होती; जणू तिच्या संपूर्ण अस्तित्वाचाच थरकाप उडाला होता. ते विशिष्ट चिन्ह दृष्टीस पडल्याबरोबर, मीराच्या मस्तकात विचारांच्या आणि भावनांच्या एका प्रचंड, विनाशकारी वादळाने जणू थैमान घातले.

एका हादरवून टाकणाऱ्या साक्षात्कारात तिला स्पष्टपणे दिसू लागले... होय, ते चिन्ह तिनेच, तिच्याच त्या अभागी हातांनी रेखाटले होते... आणि बिचाऱ्या कुलकर्णींना क्रूरपणे 'अद्दल' घडवणारी दुसरी तिसरी कोणी नसून, ती स्वतःच होती! एकापाठोपाठ एक, तिच्याच छिन्नविछिन्न झालेल्या मनाच्या वेगवेगळ्या रूपांनी केलेल्या त्या निर्घृण हत्यांची भयाण दृश्ये तिच्या डोळ्यांपुढे एखाद्या वीजेसारखी लखलखीतपणे चमकून गेली, तिच्या जाणीवेला बधिर करून टाकत.

"मीच... मीच आहे ती!" मीरा अचानक ओरडली. तिचे डोळे विस्फारलेले होते, त्यात भीती आणि एक अमानवी चमक होती. जाधवने तिला सावरण्याचा प्रयत्न केला. मीराचे शरीर थरथरत होते.

"डॉक्टर देशमुख, काय झालं?" जाधवने काळजीने विचारले.

"मला... मला हे कळत नाहीये, सर," मीरा म्हणाली, तिचा आवाज थरथरत होता. "हे... हे माणसाचे काम नाही. हे खूप खोल आहे... खूप जुने आहे..."

जाधवना आता मीराच्या मानसिक स्थितीबद्दल गंभीर चिंता वाटू लागली. तिला तातडीने वैद्यकीय मदतीची गरज होती. तिला काही दिवस घरी योग्य वैद्यकीय देखरेखीखाली ठेवण्याचा निर्णय घेण्यात आला, आणि त्यानंतर तिला योग्य मानसशास्त्रीय उपचार केंद्रात हलवण्याची योजना आखण्यात आली. परंतु सूत्रधाराने अजून एक खून करण्याची घोषणा केली होती, आणि तो 'स्वतः' जाधवना भेटणार होता.

८. अंतिम बळी आणि भयावह साक्षात्कार (पुणे - श्री. अनंतराव किर्लोस्कर यांचा खून आणि मीराचा अंतिम निर्णय)

पुण्यातील वकील अविनाश कुलकर्णींच्या खुनानंतर, डॉ. मीरा देशमुख यांची मानसिक स्थिती अत्यंत नाजूक बनली होती. 'अनाम'ची घोषणा झाली होती – जाधवना भेटण्याची. जाधवना वाटले की मीरा या प्रकरणाच्या दबावाखाली पूर्णपणे कोसळली आहे.

संपूर्ण दिवस एका अनामिक, असह्य तणावाने भारलेल्या गूढ शांततेने व्यापला होता; प्रत्येक क्षण जणू काहीतरी भयावह घडण्याची अनिवार्यपणे वाट पाहत होता. ती जीवघेणी शांतता चिरत, रात्री ठीक दहाच्या ठोक्याला इन्स्पेक्टर जाधवांचा मोबाईल फोन तीव्र, कर्कश आवाजात वाजला.

फोनच्या स्क्रीनवर झळकणारा तो आकडा पूर्णपणे अपरिचित होता, पण त्याखाली इलेक्ट्रॉनिक अक्षरांत जे नाव स्थिरपणे आणि ठळकपणे उमटले होते - 'आत्म्याचा सूत्रधार' - ते पाहून मात्र इन्स्पेक्टर जाधवांचे हृदय क्षणभरासाठी जणू गोठूनच गेले. त्यांच्या हातांना सुटलेला सूक्ष्म कंप कोणाच्याही लक्षात येऊ नये, या प्रयत्नात, त्यांनी धडधडत्या छातीने तो कॉल स्पीकरवर घेतला.. "निरीक्षक जाधव, तुम्ही मला भेटण्याची वाट पाहत असालच," आवाजात एक थंड, खेळकर छटा होती, जी मीराच्या 'अनाम' व्यक्तिमत्त्वाच्या आवाजाशी भयानक जुळत होती. "पण मी म्हटलं होतं की मी तुम्हाला 'स्वतः' भेटेन. आणि त्यासाठी एका शेवटच्या बळीची गरज आहे. ही शेवटची परीक्षा असेल. आज रात्री १२ वाजता, तुमच्याच शहरात, एका मोठ्या घरात, एक निष्काळजी माणूस त्याचा जीव गमावेल. तुमच्याच पुण्यातील प्रसिद्ध उद्योगपती, श्री. अनंतराव किर्लोस्कर."

जाधवच्या पायाखालची जमीन सरकली. अनंतराव किर्लोस्कर! जाधवने आरडाओरडा करत फोन ठेवला आणि आपल्या टीमला घेऊन वेगाने किर्लोस्कर यांच्या बंगल्याकडे धाव घेतली. मीराच्या घरातून निघताना, त्यांना तिच्या खोलीतून अस्पष्ट आवाज आणि आरडाओरडा ऐकू आला, जणूकाही ती एखाद्या भयंकर संघर्षातून जात होती.

जाधव आणि त्यांची टीम रात्री १२ वाजण्याच्या काही मिनिटे आधी किर्लोस्कर यांच्या बंगल्यात पोहचले. आत शिरताच त्यांना भयाण शांतता जाणवली. दिवाणखान्यात, श्री. अनंतराव किर्लोस्कर यांचा मृतदेह दिसला. त्याच्या मानेला धारदार वस्तूने कापले होते, रक्त सर्वत्र सांडले होते. खुर्चीजवळ एक लहान, धारदार चाकू पडलेला होता. खुर्चीसमोरच्या भिंतीवर, मोठ्या, काळ्या शाईने 'अनाम' असे लिहिलेले होते. पण खुनाच्या ठिकाणी सूत्रधार तिथे नव्हता. पुन्हा एकदा, खुनी पोलिसांच्या एक पाऊल पुढे होता.

जाधव थिजून गेले. सूत्रधाराने शेवटचा खूनही पोलिसांना आधीच सांगून केला होता, पण तरीही त्यांना तो पकडता आला नाही!

या घटनेनंतर, जाधव आणि टीमने तातडीने डॉ. मीरा देशमुख यांच्या घराकडे धाव घेतली, कारण तिला मानसशास्त्रीय उपचार केंद्रात हलवण्याची व्यवस्था सुरू झाली होती. पण........

(फ्लॅशबॅकचा शेवट)

कथेची सुरुवात जिथे झाली, तिथेच आपण परत येतो. निरीक्षक जाधव, त्यांच्या हातात ते पत्र घेऊन, डॉ. मीरा देशमुखच्या निष्प्राण देहाकडे पाहत होते. तिच्या बाजूला पडलेल्या खुर्चीजवळचा चाकू आणि मानेतून गळणारे रक्त हेच सांगत होते की तिने आपले जीवन संपवले होते. तिच्या खोलीतून त्यांना सापडलेल्या डायरीतील उरलेली पाने, ज्यात तिने तिच्या मनातील संघर्षाचे, प्रत्येक व्यक्तिमत्त्वाचे, आणि 'अनाम'च्या नियंत्रणाचे भयानक वर्णन केले होते, हेच आता एकमेव सत्य होते. शेवटच्या पानावर, तिने आपल्या गुन्ह्यांची कबुली दिली होती, आणि आपण निरपराध लोकांचे जीव घेतल्याबद्दलचा पश्चात्ताप व्यक्त केला होता. तिने हेही लिहिले होते की, 'अनाम'ला थांबवण्यासाठी तिच्याकडे एकमेव उपाय उरला आहे.

खुनी पकडला गेला होता. पण तो खुनी कोण होता? एक अमानवी शक्ती? एक मानसिक रुग्ण? की एका महान मानसशास्त्रज्ञाच्या मनातील भयानक 'भूत', जे अखेरीस तिच्याच जीवावर उठले?

सत्य हे होते की, 'आत्म्याचा सूत्रधार' बाहेरील कोणी नव्हता. तो डॉ. मीरा देशमुख यांच्याच आत दडलेला 'अनाम' होता. तिच्या मनातील एका भयानक 'चक्रव्यूहा'चा हा दुःखद शेवट होता. पोलिसांना आता एका शारीरिक खुन्याचा तपास करायचा नव्हता, तर एका मनाच्या गुंतागुंतीच्या मृत्यूचा अर्थ लावायचा होता, जो भ्रम आणि वास्तवाच्या सीमारेषा पुसून टाकणारा होता.